Polen ve Alerji

Polenler(çiçek tozları),tohumlu bitkilerin erkek organlarında bulunan üreme hücreleridir.Bitkinin genetik bilgisini taşıyan polenler türe bağlı olarak çok çeşitli şekillerde bulunabilir.Gözle görülemeyecek kadar küçük boyutlardadırlar.Polen tanecikleri birçok alerjik protein içerirler.Bitkilerin üremesi için polenlerin taşınması gereklidir.Bu taşınma rüzgarla ya da böcekler aracılığıyla olur.

Böceklerle dağılan polenler(entemophilus);güzel kokulu,parlak renkli,nektarlı,çiçekli bitkilerce üretilirler.Bu polenlerin sayısı azdır ve çapları ortalama 100 mikrondur.Bu polenler allerji açısından çok önemli değildir.Bunu sebebi;sayılarının az olması,çaplarının büyüklüğü nedeniyle solunum yollarına kolayca girememeleri,yapışkan bir yapıya sahip oldukları için böceklerin ayaklarına veya bitki yapraklarına yapışarak atmosferde fazla bulunmamasıdır.

Allerji açısından asıl önemli olanlar rüzgarla dağılan (anemophilus) polenlerdir.Bu polenlerin çapları ortalama 20-60 mikrondur.Rüzgarla çok uzak mesafelere kadar taşınabildiği için duyarlı kişilerin çevresinde bu bitkilerden olmasa bile allerji semptomları yaratabilir.Bu boyuttaki polenler meteorolojik faktörlerin (rüzgar,nem,yağmur vs.) etkisiyle daha küçük parçalara ayrılabilirler.Akçaağaç,ıhlamur gibi ağaçaların hem böceklerle taşınan büyük çapta polenleri hem de rüzgarla taşınan küçük çapta polenleri vardır.

Polenler kapı-pencere aralıklarından,pencere tellerinden,kıyafetlerimizle birlikte evlerimize girerler ama hiçbir zaman atmosferdeki konsantrasyona ulaşamazlar.Allerji havadaki polen konsantrasyonunun belirli bir düzeyi geçmesinden sonra başlar.Bu konsantrasyon ortalama 20-50 tanecik/metreküp’tür.Ayrıca bitkilerin türlerine göre polen zamanları değişir.

-Yaprak döken ağaçlar ve iğne yapraklılar ilkbaharda (Ocak-Mayıs ayları arası)

-Çiçeklerin çoğu ve çayır otları yaz aylarında (Mayıs-Temmuz ayları arası)

-Geç çiçek açan ağaçlar ve yabani otlar yaz sonunda (Temmuz-Ekim ayları arası) polen verirler.

POLEN VE ALLERJİ

Allerji kelimesi Yunanca’da ”diğer” anlamına gelen ”allos” kelimesinden türemiştir.Bağışıklık sistemi içindeki değişmiş reaksiyondur.Kişinin solunum ya da temas yoluyla maruz kaldığı maddelere bağışıklık sistemini verdiği reaksiyondur.Polenler normalde zararlı olmayan maddelerdir.Bazı kişilerin vücudu polenleri zararlı bir madde olarak algılar ve savunma amaçlı maddeler(IgE,Histamin,Bradikinin vb.) üretir.Bu maddeler allerji belirtilerinin ortaya çıkmasına sebep olur ve yabancı maddeye her maruz kalmada reaksiyon şiddeti artarak devam eder.

Polenlerin allerjik hastalık yapma potansiyelleri allerjenitesine,boyutuna,miktarına,havada asılı kalma sürelerine bağlıdır.

-Allerjenite,herhangi bir antijenin(yabancı madde) duyarlı kişilerde antikor(bağışıklık maddesi) oluşturabilme özelliğidir.Bu özellik maddenin kimyasal yapısına bağlıdır.Polen ne kadar çok IgE,Histamin vs.oluşturuyorsa o kadar allerjenitesi yüksektir.

-Polenler çoğunlukla saman nezlesi diye tabir edilen Allerjik Rinit ve Konjonktivite neden olurlar,allerjik astım bulguları daha az görülür.Bunun sebebi polenlerin çaplarının 20-60 mikron arası olması ve küçük hava yollarına kolayca girememeleridir.

-Polenlerin allerji belirtileri ortaya çıkması için metreküpte ortalama 20-50 tane polen bulunması gereklidir.Soluduğumuz havada mutlaka bu sayının üzerinde polen tespit edilir ancak bu polenlerin çoğunun allerjenitesi düşük olduğundan belirti vermezler.Örneğin;bir çam kozalağı yılda 5 milyondan fazla,tek bir ağaç yılda 10 milyardan fazla polen üretir ama çam poleninin allerjenitesi oldukça düşüktür.

-Polenlerin bazılarının boyutları çok büyük olduğu için havada asılı kalma süreleri ya çok kısadır ya da hemen toprağa düşerler.Bu sebeple allerjiye neden olma ihtimalleri çok azdır.

Bölgeler arası farklar olmakla birlikte ülkemizde polenlerin en çok bulunduğu dönem Mayıs-temmuz aylarıdır.İklim koşullarına bağlı olarak bu süre 8-9 aya kadar uzayabilir.Sabah saat 05.00-09.00 saatleri arasında;kuru,rüzgarlı,sıcak havalarda;büyük şehirlerde polenler daha çok görülür.Araştırmalar hava kirliliği ve yoğun trafik bölgelerinde polen duyarlılığının arttığını göstermiştir.

Söğüt,kavak,kızıl ağaç,kayın,selvi,fındık,huş ağacı,kızıl meşe,at kestanesi,ıhlamur,zeytin,çınar gibi ağaç polenleri;çayır salkım otu,tatlı ilkbahar otu gibi çayır polenleri;yapışkan otu,akkazayağı,kuzu kulağı gibi yabani ot polenleri;arpa,buğday,yulaf,çavdar,mısır gibi tahıl polenlerinin allerji yapma potansiyelleri yüksektir